HISTORIA MIASTA

W dziejach Ustki, od czasów najdawniejszych po najnowsze, wyraźnie zaznaczają się trzy źródła utrzymania mieszkańców, uwidocznione w herbie Ustki, zaprojektowanym w 1920 roku przez miejscowego artystę Wilhelma Granzowa. Chodzi o rybołówstwo (łosoś w ręku syreny), żeglugę handlową (żaglowiec) i kąpielisko (syrena zanurzona w morzu). Najdawniejsi mieszkańcy: rybacy i żeglarze.

Przypadkowe znaleziska archeologiczne wskazują, że ludzie bytowali u ujścia Słupi już w epoce kamiennej. Rzeka obfitująca w łososie przyciągała rybaków. Już czasach prahistorycznych za wydmami, w suchych, osłoniętych od wiatru miejscach, pobudowali jakieś chaty i na drewnianych łodziach wypływali na morskie połowy. Mogli też polować na foki, których wówczas sporo żyło na pustych plażach.

Możemy domniemywać, że w starożytności jakaś osada znajdowała się w pobliżu Osiedla Przewłoka. W latach 70. XX wieku odkryto tu cmentarzysko z okresu kultury pomorskiej, a więc sprzed 2,5 tys. lat. Ludność tej kultury łączył tajemniczy związek z Etruskami w Italii. Przejawiał się w obrządku pogrzebowym, polegającym na wsypywaniu popiołów zmarłych do urn z wyobrażeniem ludzkiej twarzy.

Wiele znalezisk z późniejszych czasów świadczy o kontaktach morskich mieszkańców tych terenów ze Skandynawią. Charakterystyczne są „Skamieniałe Dzwony”: dwa głazy w lesie koło Poddąbia (10 km na wschód od Ustki). To pozostałość po grobowcu z okresu kultury wielbarskiej, łączonej z obecnością na Pomorzu Gotów, skandynawskich wojowników, którzy przepłynęli przez Bałtyk, a potem powędrowali na południe i 400 lat później zniszczyli Rzym. Pomorze, Prusy, Polska.

Na karty historii Ustka wpłynęła na początku XIV wieku, gdy Władysław Łokietek podejmował próby zjednoczenia Królestwa Polskiego po rozbiciu dzielnicowym. Ale jej drogi z państwem polskim wtedy na długie lata rozeszły się. 17 lipca 1307 roku pomorscy możnowładcy z wywodzącego się ze Słupska rodu Święców, do których należały ogromne włości m.in. w kasztelanii słupskiej, w tym Ustka, zawarli w Lędowie (3 km od Ustki) układ z margrabiami brandenburskimi. W zamian za zachowanie na urzędach i włościach, poddali Brandenburczykom Pomorze Słupskie i Gdańskie, przyczyniając się do tego, że Królestwo Polskie na długie lata utraciło tę dzielnicę. Ustka wraz z nadrzędnym Słupskiem do 1648 roku pozostawała w odrębnym Księstwie Zachodniopomorskim, a potem aż do 1945 w państwie brandenbursko-pruskim, a następnie w Rzeszy Niemieckiej. Żyli tu słowiańscy Pomorzanie, którzy z czasem, gdy na ziemi tej zaczęli osiedlać się niemieccy koloniści (głównie z Dolnej Saksonii), germanizowali się. Gdzieniegdzie jednak, np. nad jeziorami Gardno i Łebsko (14 km od Ustki) zachowali swoją odrębność etniczną aż do pocz. XX wieku. Do Polski Ustka powróciła po II wojnie światowej.

Ale wróćmy do średniowiecza. Święcowie, 30 lat później, 2 lutego 1337 roku, sprzedali Ustkę niemieckim mieszczanom Słupska (stąd wcześniej wspomniana nadrzędność). To w związku z tą transakcją po raz pierwszy Ustka została wymieniona w pisanym dokumencie – jako port Stolpesmunde, czyli „Słupioujście”. I tak, aż do 1945, brzmiała jej niemiecka nazwa. Rodzima, słowiańska, odnotowana jako „Vzt” w XII wieku, w XIX wieku poświadczona została przez badaczy kaszubszczyzny (Kaszubi, jak wspomniano, jeszcze wówczas żyli w rejonie jezior Gardno i Łebsko) jako Vuska lub Wusko, a więc Ujście. Słupsk kupił Ustkę po to, aby rozbudować w niej morski port handlowy. Ceną, jaką zapłacił, było zobowiązanie do przekazywania obu rycerzom z rodu Święców i ich potomnym raz w roku na 11 listopada pary butów lub jej równowartości w kwocie 8 groszy słowiańskich.

Handel morski, druga chronologicznie funkcja Ustki, przynosił duże zyski przede wszystkim Słupskowi, ustczanom w mniejszym stopniu. Do dziś świadczą o tym okazałe budowle w Grodzie nad Słupią, wzniesione w średniowieczu i w czasach późniejszych. Żaglowce należące do słupskich kupców, wypływające z Ustki, docierały m.in. do portów szwedzkich, duńskich, holenderskich, francuskich i angielskich oraz do polskiego Gdańska, a statki stamtąd przypływały tutaj. W porcie wyładowywano solone śledzie ze Skandynawii, francuskie wino, sól z Kołobrzegu, załadowywano wędzone łososie, drewno, słupskie piwo i płody rolne oraz wyroby z bursztynu.

Mieszkańcy Ustki stanowili załogi tych statków, a niektórzy byli ich kapitanami. Żyli z żeglugi, portu i rybołówstwa. W osadzie często pojawiali się obcy przybysze. Wejście statku do portu było wyczekiwanym wydarzeniem, bo zgodnie ze statutem z 1640, za pomoc w przycumowaniu żaglowca, jego kapitan obowiązany był postawić ustczanom beczkę piwa. W tym czasie w osadzie liczącej trochę więcej niż 50 domów mieszkalnych działało aż 6 karczm. Zależność od Słupska przejawiała się w tym, że ustczanie musieli płacić Słupskowi cła i podatki oraz wykonywać polecenia wójta, mianowanego przez słupskich rajców. Musieli też składać przysięgę na wierność Słupskowi. Kto jej nie złożył – nie mógł zawrzeć związku małżeńskiego. Między ustczanami i Słupskiem dochodziło na tle tej zależności do konfliktów.

Kolejna ważna data w dziejach Ustki to dzień 22.12.1831. Wówczas Słupsk oddał port kupiony prawie 500 lat wcześniej państwu pruskiemu. Uczynił tak, bo nie był wstanie zapewnić pogłębiania toru wodnego, stale zamulanego przez rzekę oraz przez prąd morski nanoszący piach i spłycający wejście do portu. Władze pruskie były zdolne unieść te koszty. Na początku lat 60. XIX wieku przeznaczyły 250 tys. talarów na nowoczesne, kamienne mola, które zastąpiły drewniane pomosty. Kolejna wielka inwestycja miała miejsce w latach 1899 – 1903. Wtedy oba mola nabrały obecnych kształtów. Głębokość w porcie wzrosła do 5-6 metrów, dzięki czemu mogły tu wpływać także większe jednostki parowe. Ale żaglowce handlowe pojawiały się w Ustce jeszcze pod koniec lat czterdziestych XX wieku. W tym czasie wywożono stąd głównie płody rolne. Zachowały się do dziś spichlerze po obu stronach portu. Ważnym produktem eksportowym był też spirytus z pomorskich gorzelni, transportowany do Hamburga przez specjalny zbiornikowiec. Budynek, w którym magazynowano tę cenną ciecz, też przetrwał do naszych czasów. Przywóz obejmował przede wszystkim węgiel z Anglii, śledzie i kamienie ze Skandynawii oraz nawozy sztuczne. Aż do II wojny światowej ustecki port był największym miedzy Gdańskiem i Świnoujściem. Ale największy ruch odnotowano w nim już za polskich czasów, w 1948 roku, kiedy to zawinęło doń po węgiel 759 statków szwedzkich, 208 duńskich, 65 fińskich i 3 norweskie. Warto dodać, że tuż przed wybuchem II wojny światowej hitlerowskie Niemcy zamierzały rozbudować ustecki port do rozmiarów Gdyni. Z tego czasu zachował się kikut niedokończonego mola na plaży zachodniej. Za pieniądze, które naziści utopili w tej inwestycji, ówczesną szkołę w Ustce można by utrzymać przez 10 tys. lat! Handlowa działalność portu została gwałtownie przerwana w czasach stalinizmu i nigdy już nie odrodziła się w rozmiarach z 1948 roku. W latach 90. XX wieku całkowicie zamarła.

To najmłodsza chronologicznie funkcja gospodarcza w Ustce, która po 1989 wyrasta na najważniejszą. Pierwsze informacje o wczasowiczach (38 rodzin), przybyłych tu w lecie na wypoczynek, pochodzą z 1832 roku. Docierali do tutejszych rybackich chat, w których mieli wynajęte izby, podwodami, czyli wynajętymi furmankami, a potem dyliżansami. Podróż ze Słupska trwała godzinę i 45 min. Dla nich potem zbudowano łazienki, czyli zakład przyrodoleczniczy, kabiny kąpieliskowe oraz założono spacerową promenadę nad brzegiem morza (1875). Po tym, gdy w 1878 doprowadzono do Ustki linię kolejową, liczba letników rokrocznie odwiedzających osadę wzrosła do kilku tysięcy. Powstała wówczas na wschód od ul. Kosynierów dzielnica willowo-pensjonatowa, której najbardziej reprezentacyjnymi ulicami były ul. Ul. Żeromskiego i Chopina. Aż do 1945 roku najwięcej gości przejeżdżało z aglomeracji berlińskiej, następnie z Saksonii i ze Śląska, ale bywali tu też już wtedy bogaci Polacy, mimo że aż do 1945 roku Ustka należała do Rzeszy Niemieckiej. Wczasowo -sanatoryjny charakter miejscowości od 1922 roku podkreślała urzędowa nazwa Ostseebad Stolpmunde, czyli Bałtyckie Uzdrowisko Ustka. Już wówczas zalecano kuracjuszom spacery wzdłuż plaży. Warto dodać, że jednym z pierwszych ich miłośników był książę Otto von Bismarck, który wypoczywał tu dwukrotnie (1856 i 1858) i lubił wypady do Orzechowa. Od 1 stycznia 1988 roku Ustka ma status miasta uzdrowiskowego, nadany uchwałą Rady Ministrów. Ale warto przy tym pamiętać, że jest chyba jedynym miastem w Polsce, któremu prawdopodobnie nigdy formalnie nie nadano praw miejskich.

Opracował: Marcin Barnowski

Miasto, w formie, jaką możemy dziś oglądać, zaczęło powstawać na przełomie XVIII i XIX w., gdy po dwóch trudnych stuleciach rybacki port u ujścia Słupi zaczął ponownie zyskiwać na znaczeniu.Dzięki przemianom politycznym, w 1830 r. Ustka uzyskała także administracyjną samodzielność (z radością żegnając zwierzchnictwo słupskich rajców sięgające XIV w.). Dynamiczny rozwój osady przypadł po raz pierwszy na okres między zakończeniem wojny prusko-francuskiej (rok 1871) a wybuchem I wojny światowej (rok 1914), po raz drugi natomiast na ostatnie ćwierćwiecze. Gdyby spojrzeć jednak na pisaną historię Ustki czy Słupioujścia (jak po niemiecku nazywano od XIV w. port u ujścia Słupi do Bałtyku), to ostatnie dwa stulecia stanowią zaledwie 1/4 dziejów Ustki. Poniżej wybraliśmy ważne – naszym zdaniem – daty i wydarzenia z historii dzisiejszej letniej stolicy Polski.

1310 (9 września) – przy okazji rozszerzenia praw miejskich Słupska, władający wówczas tą częścią Pomorza Brandenburczycy gwarantują miastu „wolną od cła i opłat, przez budowanie żadnych jazów niekrępowaną (sic!) żeglugę na rzece od miasta w dół aż do morza (…)”. Słupsk zyskuje też prawo posiadania 6 łodzi rybackich, tzw. bordynek;

1310 (9 września) – przy okazji rozszerzenia praw miejskich Słupska, władający wówczas tą częścią Pomorza Brandenburczycy gwarantują miastu „wolną od cła i opłat, przez budowanie żadnych jazów niekrępowaną (sic!) żeglugę na rzece od miasta w dół aż do morza (…)”. Słupsk zyskuje też prawo posiadania 6 łodzi rybackich, tzw. bordynek;

1313 (2 lutego) – słupskie prawa do Słupi rozszerzono, odstępując miastu także pas ziemi wzdłuż rzeki o szerokości 5 prętów (ok.19 m), co umożliwiło ciągnięcie łodzi lub tratw z brzegu. Ponadto Słupsk otrzymuje prawo do zakupu lasu i pastwisk nad rzeką oraz obejmuje „dzierżawę” portu i osady portowej znajdujących się u ujścia Słupi do morza, za co rokrocznie na Świętego Marcina (11 XI) zobowiązany jest dostarczać Święcom (właścicielom praw m.in. do nadmorskich terenów u ujścia Słupi) parę skórzanego obuwia o wartości 8 solidów słowiańskich lub jej równowartość;

1337 (2 lutego) – bracia Święcowie (Jaśko z Darłowa i Jaśko ze Sławna) podpisują z rajcami Słupska umowę ostatecznie przekazującą im prawa do Ustki. W umowie sprecyzowano, że Słupsk otrzymuje „(…) również cały i niepodzielny port Ustka, położony po obu stronach rzeki Słupi (…)”;

1356 – wzmiankowane jest istnienie kościółka pod wezwaniem świętych Jana i Mikołaja, stanowiącego kaplicę parafii w pobliskich Zimowiskach;

1382 – Słupsk przystępuje do Hanzy; port w Ustce w ciągu kilkudziesięciu lat zostaje rozbudowany i przejmuje obsługę morskiego handlu miasta – transportowane stąd towary trafiały do odbiorców w Holandii, Danii, Szwecji, a nawet dalekiej Anglii;

ok. 1440 – ustecki port staje się największym ośrodkiem tego typu we wschodniej części Księstwa Pomorskiego, wyprzedzając (pod względem ilości przeładowywanych towarów) porty w Darłowie i Kołobrzegu;

1535 – mieszkańcy Ustki przechodzą na protestantyzm;

1590 – książęcy wizytator odnotowuje istnienie szkoły w Ustce;

1623 – wybucha otwarty bunt mieszkańców Ustki przeciw ograniczeniom nakładanym przez Słupsk; tumult zostaje spacyfikowany przez oddziały wojskowe wysłane ze Słupska;

1626 (2 listopada) – przez Ustkę przechodzi oddział szwedzkich wojsk, więc dla zabezpieczenia portu przed wtargnięciem Skandynawów ujście Słupi przegrodzono drewnianą kłodą, zapewne mocując ją na łańcuchach do nabrzeża portowego;

1630 – w czasie wojny trzydziestoletniej Słupsk i port w Ustce zajmują wojska szwedzkie;

1644 – wieś niszczy potężny pożar, z pożogi ocaleje jedynie kościół Świętego Mikołaja i 15 budynków;

1648 – na mocy kończącego wojnę trzydziestoletnią, Pokoju Westfalskiego przyznaje wschodnią część Pomorza (m.in. ze Słupskiem i Ustką) elektorom brandenburskim;

1667 – zimowy sztorm niszczy urządzenia portowe, a ruchome piaski znacząco zasypały ujście Słupi do morza; wizytatorzy określają stan portu jako beznadziejny, a elektor brandenburski nakłada nadzwyczajny podatek na odbudowę portu w Ustce, dokonaną potem w latach 1670–1671;

1674 – wybuch wojny brandenbursko-szwedzkiej przyczynia się do załamania handlu morskiego na Bałtyku. Nieużytkowany port podupadł i zostaje mocno zniszczony podczas potężnego sztormu w grudniu 1690 r. Słupia znajduje wówczas nowe ujście do morza, a stare (stanowiące wejście do portu) zostaje ponownie zamulone;

1695 – udaje się przywrócić ruch statków do portu, przez lata jednak ujście rzeki jest bardzo płytkie i tylko małe jednostki mają możliwość korzystania z portu; 1778 (1 sierpnia) – wielki pożar niszczy 18 spośród 37 usteckich gospodarstw;

1787 – słupscy kupcy utrzymują w Ustce 12 statków handlowych o łącznej ładowności 1080 łasztów; w kolejnych latach liczba stacjonujących tu statków nieznacznie wzrasta;

1808 – Francuzi zarządzają zamknięcie cmentarza wokół kościółka św. Mikołaja i wyznaczenie nowego, położonego poza wsią miejsca pochówku mieszkańców;

1812 – na zlecenie Francuzów przy porcie zostaje wzniesiony ziemnodrewniany szaniec z dwoma armatami dla obrony portu przed ewentualną inwazją brytyjskich statków (będących wówczas w stanie wojny z Napoleonem);

1820 – do Ustki przybywają pierwsi letnicy, korzystający z gościny w domach miejscowych rybaków;

1831 (22 września) – Słupsk traci na rzecz państwa pruskiego prawo własności do Ustki i portu nad Słupią;

1863 – rozpoczyna się rozbudowa usteckiego portu (z kasy państwowej przeznaczono na prace 150 tys. ówczesnych marek). Rozbudowa zakończyła się w 1865 r., a dzięki niej przepustowość portu wzrosła do 500 statków rocznie; rok później zakupiono dodatkowe 34 ha na dalszą modernizację portu i urządzeń towarzyszących;

1867 – przy porcie zostaje wybudowana i wyposażona Stacja Ratownictwa Morskiego (dziś zwana Czerwoną Szopą);

1854–1858 – na letni wypoczynek do Ustki przyjeżdża z rodziną Otto von Bismarck

1870 – powołano Towarzystwo Kąpielowe, którego celem był rozwój letniska Ustka; wybudowano łazienki kąpielowe oddzielne dla mężczyzn i kobiet z dziećmi – męskie zlokalizowano po zachodniej stronie ujścia Słupi (na wysokości dzisiejszej Barterii Blüchera), kobiece i rodzinne na plaży wschodniej, na wysokości środkowej części promenady;

1871 – na wzniesieniu po wschodniej stronie portu zostaje wybudowana stacja pilotów portowych. Zbudowany przy niej maszt o wysokości 11,6 m pełnił funkcję latarnii;

1875 – dla kuracjuszy zostaje otwarta promenada nadmorska wiodąca od portu w stronę Orzechowa, równocześnie wytycza się aleje i zasadza pierwsze drzewa w dzisiejszym nadmorskim Parku Zdrojowym;

1878 – Ustka zyskuje połączenie kolejowe ze Słupskiem;

1885 (18 maja) – zostaje wmurowany kamień węgielny pod budowę nowego kościoła (na południowym krańcu ówczesnej wsi);

1886 – na północny wschód od miasta, na gruntach państwowych,wybudowana zostaje rezydencja prawdopodobnie dla kanclerza Ottona von Bismarcka (dzisiejsza Villa Red); w porcie, po zachodniej stronie rzeki oddaje się do użytku potężny magazyn spirytusu o pojemności 2,5 mln litrów;

1890 – dla potrzeb obsługi portu zakupuje się pływającą koparkę, która na bieżąco pogłębiała tor wodny, utrzymując głębokość nie mniejszą niż 8 m;

1892 – zostaje zakończona przebudowa stacji pilotów (locji), w toku której zastąpiono dotychczasowy spiczasty hełm zwieńczający stację galerią z latarnią (co z kolei zakończono w 1904 r.);

1899 – początek gruntownej przebudowy portu i ujścia Słupi do morza, zakończonej 24 września 1903; powstają m.in. betonowe falochrony ujmujące ujście Słupi do Bałtyku i sięgające ok. 500 m w głąb morza. Dzięki inwestycji zahamowane zostaje nanoszenie przez morskie prądy piasków do ujścia rzeki;

1903 – 46 usteckich rybaków przybrzeżnych i dalekomorskich zawiązuje stowarzyszenie na rzecz rozwoju portu rybackiego;

1904 – buduje się gazownię miejską;

1909 (1 października) – Ustka staje się siedzibą parafii obejmującej także dotychczasową siedzibę pastora – kościół w Zimowiskach)

1911 – uruchamia się lokalną elektrownię;

1911 (18 sierpnia) – zostaje otwarte bezpośrednie połączenie kolejowe między Ustką a Sławnem; w ramach budowy połączenia rozbudowuje się także dworzec kolejowy (do formy istniejącej dziś);

1912 – buduje się okazałą szkołę powszechną (dziś mieści się w niej Urząd Miejski); w pobliżu nadmorskiej promenady otwarto zakład przyrodoleczniczy (balneologiczny);

1914 – z powodu zniszczenia przez zimowy sztorm męskich łazienek kąpielowych (po zachodniej stronie Ustki), zostają rozbudowane łazienki wschodnie, przy czym część kabin przeznacza się dla mężczyzn;

1914 (13 września) – pożar silosu zbożowego i 400 tys. kwintali zboża; nowy spichlerz w miejscu spalonej budowli stanął rok później;

1915–1918 – w Ustce znajduje się niewielki obóz jeniecki dla Rosjan; w ramach prac jeńcy urządzają punkt widokowy Góra Hindenburga, znajdujący się przy nadmorskiej promenadzie, na wschód od rządowej willi Bismarcka (dzisiejsza Villa Red);

1922 – pochodzący z Duninowa Wilhelm Granzow projektuje dla Ustki herb przedstawiający statek i syrenkę dzierżącą łososia; zmodyfikowana wersja tego herbu obowiązuje do dziś; herb Granzowa znalazł się na cokole odsłoniętego w tym samym roku obelisku upamiętniającego mieszkańców poległych w I wojnie światowej, tzw. „Umierającego wojownika” autorstwa Josepha Thoraka;

1925 – ustecka flota rybacka składa się z 102 kutrów i łodzi; osiem lat później (w roku 1933) odnotowuje się w mieście 176 rybaków oraz 53 działające wędzarnie;

1928 – w sezonie letnim Ustka gości 3003 letników;

1928–1930 – budowa wodociągów i kanalizacji;

1935 (22 marca) – Ustka zostaje przekształcona ze wsi w osadę miejską (odtąd wójta zastąpił burmistrz); choć formalnie Ustka nie otrzymała wówczas praw miejskich, po 1945 r. przyjęto tę datę jako dzień nadania praw miasta;

1936 – zatwierdza się plany kolejnej rozbudowy portu w Ustce i stworzenia u ujścia Słupi głównego portu do obsługi handlu z Prusami Wschodnimi; w odległości ok. 500 m na zachód od ujścia Słupi rozpoczęto budowę nowego falochronu zachodniego, którego długość miała wynieść 1680 m. W ramach prac także wschodni falochron miał zostać wydłużony o 385 m; równolegle na zachód od Ustki wytyczono największy w ówczesnych Niemczech poligon lotniczy; na granicy Ustki i Lędowa rozpoczęto budowę koszar i obiektów późniejszej szkoły lotniczej (dziś mieści się w nich Centrum Szkolenia Marynarki Wojennej);

1937 – u nasady zachodniego falochronu zostaje zbudowane stanownisko Baterii Przeciwlotniczej i Zaporowej Blücher (zasięg ok. 17 km);

1938 – na wschód od miasta zostaje otwarte nowoczesne schronisko młodzieżowe Hitlerjugend (dziś ośrodek wczasowy Czarodziejka);

1942 (3 października) – na usteckim poligonie spada pierwszy prototyp rakiety V-2, wystrzelonej z ośrodka badawczego w Peenemünde (na Uznamie);

1945 (30 stycznia) – na wysokości Ławicy Słupskiej radziecka łódź podwodna torpeduje i zatapia statek Wilhelm Gustloff, przewożący ok. 8000–9000 uchodźców i rannych ewakuowanych z Gdyni oraz Gdańska. Uratowano tylko ok. 1200 osób. Do końca lutego do portu trafiały ciała ofiar tej katastrofy. Początkowo odsyłano je do Gdyni, później chowano na wydmie nieopodal Baterii Blüchera;

1945 (luty) – do Ustki docierają kolejne fale uchodźców uciekających z Pomorza przed nadciągającymi wojskami radzieckimi; port ustecki prowadzi ewakuację na Zachód – do 8 marca z Ustki wypłynęło około 33 tys. osób;

1945 (8 marca) – opustoszałe miasteczko zajmują radzieckie oddziały wojskowe. Władzę nad Ustką przejmuje radziecka komendantura wojskowa;

1945 (1 sierpnia) – władza nad Ustką przechodzi w ręce polskiej administracji cywilnej, rozpoczyna się napływ polskich osadników;

1945 (15 listopada) – zostaje uruchomiona ustecka latarnia morska;

1945 (4 grudnia) – początek wysiedlania z Ustki Niemców pozostałych tu po zimowej ewakuacji; do zakończenia akcji w sierpniu 1946 r. wywieziono koleją na Zachód niespełna 3400 osób;

1946 (listopad) – wojewoda szczeciński zarządza, iż nowa, polska nazwa kąpieliska u ujścia Słupi brzmieć będzie Ustka; równocześnie zaprzestano używania tymczasowych nazw Nowy Słupsk, Uść, Słupioujście i Postomin;

1947 (lipiec) – radzieckie wojska opuszczają Ustkę i koszary w Lędowie; w koszarach ulokowano Szkołę Specjalistów Morskich;

1948 – rekordowy rok dla usteckiego portu pod względem ilości przeładowanych towarów i obsłużonych jednostek pływających;

1951 – dawna stocznia rybacka przyjmuje nazwę Ustka i zmienia specjalizację z budowy łodzi rybackich na produkcję łodzi ratunkowych i roboczych;

1952 – zostaje utworzona przedsiębiorstwo rybackie Korab, które z czasem staje się największym usteckim przedsiębiorstwem;

1953 – na zachód od Ustki rozpoczyna się budowa umocnień Batalionowego Rejonu Umocnionego nr 4 (między Ustką a Wickiem Morskim) wraz z okazałą Baterią Artylerii Stałej (BAS 9);

1954 – powstaje spółdzielnia pracy rybołówstwa morskiego Łosoś, specjalizująca się w połowach i przetwórstwie łososia;

1960 – dziesięciolecie rozbudowy bazy noclegowej we wschodniej części miasta – wówczas powstała większość działających do dziś dużych, wówczas zakładowych, ośrodków wczasowych;

1971 – ustecka stocznia rozpoczyna produkcję stalowych jednostek rybackich;

1979 – w nadmorskim parku zostaje odsłonięty pomnik Chopina;

1988 – Ustka uzyskuje status uzdrowiska, gdzie leczy się choroby reumatyczne, krążenia, dróg oddechowych i przemiany materii;1

1991 – koniec budowy drugiego usteckiego kościoła pw. Matki Bożej Gwiazdy Morza;

1994 (1 września) – funkcjonujące w Ustce Centrum Szkolenia Specjalistów MW przekształcono w działające do dziś Centrum Szkolenia Marynarki Wojennej;

2004 (listopad) – otwarcie Aukcji Rybnej – Lokalnego Centrum Pierwszej Sprzedaży Ryb;

2010 (sierpień)– odsłonięcie Pomnika Usteckiej Syrenki

2013 – budowa kładki pieszej przez Słupię, łączącej promenadę z zachodnim nabrzeżem i plażą po zachodniej stronie ujścia rzeki.

Spacerując dziś wzdłuż portowych nabrzeży piękną nadbałtycką promenadą lub klucząc między odrestaurowanymi zabytkowymi budynkami z przełomu XIX i XX wieku, trudno uwierzyć w ponad 700-letnią historię Ustki. Panowali tu książęta gdańscy, szczecińscy, Duńczycy i Niemcy.Już na początku swoich dziejów, w średniowieczu, Ustka, jako port Słupska, obsługiwała cały handel morski Ziemi Słupskiej. Właśnie tu zawijały statki z Anglii, Holandii, Szwecji i Polski. Dzięki przedsiębiorczości i gospodarności mieszkańców, na początku XVII wieku Ustka stałasię handlowym konkurentem dla Słupska. Otwarty bunt przeciw słupskim mieszczanom, którzypróbowali narzucić Ustce prawne ograniczenia w handlu, zakończył się lokalną wojną,a nadbałtycka osada została splądrowana przez wojska przysłane przez słupszczan. Wojna tadla ustczan nie była jednak do końca przegrana, słupska rada miejska (której podlegała Ustka)zobowiązała się bowiem do odbudowy miejscowości i rozwoju portu. Niestety, wojna trzydziestoletnia,która zrujnowała całe Pomorze, nie oszczędziła także Ziemi Słupskiej i samej Ustki.Na dodatek wielki sztorm w 1643 roku całkowicie zapiaszczył ujście Słupi, przez co na blisko200 lat zamknięto większym statkom drogę do portu.W 1831 roku niewielki ustecki port stał się własnością państwową. Wkrótce rozpoczęto rozbudowęurządzeń portowych i w ciągu niespełna pół wieku Ustka znów stała się jednymz ważniejszych portów. Od połowy XIX wieku nad ujście Słupi coraz liczniej przybywali turyści,którzy początkowo korzystali z kwater w rybackich domach lub z gościny w okolicznychdworach szlacheckich. W roku 1870 powołano w Ustce Towarzystwo Kąpielowe. Cztery latapóźniej miejscowość uzyskała administracyjną niezależność. Przyniosło to szybką rozbudowęUstki i przekształcenie jej na przełomie XIX i XX wieku w modne kąpielisko. RozwójUstki, jako portu rybackiego i przeładunkowego, zaowocował podjętą w latach 30. decyzjąo gruntownej jego rozbudowie i modernizacji. Trwające prace przerwał wybuch II wojnyświatowej. Po 1945 roku i przejęciu Ustki przez Polskę nie powrócono do ambitnych planówstworzenia największego portu Środkowego Wybrzeża.Przyjmuje się, że w 1935 roku Ustka uzyskała prawa miejskie. Dokumentów nadania tychpraw jednak nigdy nigdzie nie opublikowano, a po 1945 roku Ustkę „z marszu” wliczonow poczet miast. Choć przed kilkunastu laty sprawę tę nagłośnił znany słupski dziennikarz,temat uznano za „kaczkę dziennikarską”. Powojenny rozwój Ustki, już jako miasta, związanybył przede wszystkim z turystyką i… Marynarką Wojenną, której Szkołę SpecjalistówMorskich otwarto w 1947 roku. Dziś jej tradycje kontynuuje Centrum Szkolenia. W czasachPRL-u Ustka była także ważnym portem rybackim, posiadającym własną stocznię i zakładyprzetwórstwa. Choć po 1990 roku Ustka stała się siedzibą pomorskiej Giełdy Rybnej, dziśprzemysłowe rybołówstwo odgrywa tu coraz mniejszą rolę.Ustka na mekkę turystyki wyrosła na przełomie lat 60. i 70., gdy powstało tu kilkanaściedużych ośrodków wczasowych. Ostatnie 20 lat przyniosło rozwój prywatnej bazy noclegowej,począwszy od willi i mieszkań do wynajęcia, a skończywszy na okazałych pensjonatachi hotelach. Od 1988 roku miasto posiada także status uzdrowiska – leczy się tu choroby reumatyczne,krążenia, dróg oddechowych i choroby przemiany materii. Dzięki bliskości Słupskai tutejszym sanatoriom sezon turystyczny w Ustce trwa cały rok. Powodem do dumy dla Ustki są najwyższe noty, jakie tutejsze plaże uzyskują od kilku lat w ogólnopolskich rankingach.Tekst opracowany na podstawie treści z albumu “Ustka” wydanego przez Wydawnictwo Region na zlecenie LOT “Ustka i Ziemia Słupska” w 2012 roku.

Wspólna kąpiel kobiet, mężczyzn i dzieci była dla XIX-wiecznego społeczeństwa nie do pomyślenia ze względów obyczajowych. Dlatego każde szanujące się kąpielisko zapewniało oddzielne plaże dla mężczyzn i dla kobiet z dziećmi do 12. roku życia.

Ponadto nikt nie przybierał się na plaży – konieczne było zapewnienie letnikom odpowiednio dyskretnych przebieralni. Były nimi owe łazienki kąpielowe, gdzie znajdowały się kabiny do przebierania oraz pomosty prowadzące na plaże lub bezpośrednio do wody. Pierwszym zadaniem podjętym przez usteckie Towarzystwo Kąpielowe była budowa łazienek. Zdecydowano, że łazienki rodzinne (dla kobiet i dzieci) powstaną na wschodniej plaży, blisko budującej się wówczas części kuracyjnej Ustki, mężczyźni zaś kąpieli zażywać będą na plaży zachodniej. Komunikacyjnie rozwiązano to, korzystając z promu, który w okresie kąpielowym kursował między wschodnim a zachodnim nabrzeżem portu. Męskie łazienki szczególnie narażone były na niszczące działania zimowych sztormów i w 1913 r. zostały całkowicie zniszczone. Wbrew protestom turystów, zdecydowano wówczas, iż od 1914 r. z łazienek przy wschodniej plaży będą korzystać wszyscy letnicy – 49 kabin przeznaczonych było dla kobiet i dzieci, a 26 dla mężczyzn. Cofanie się brzegu morskiego sprawiło, iż na początku lat 20. także te łazienki znalazły się całkowicie w wodzie. Rozebrano je więc i w 1925 r. wybudowano nowe, blisko promenady. Z tego samego okresu pochodzą drewniane ostrogi, umacniające brzeg na całej długości usteckiej plaży. Wreszcie zmiany obyczajowe sprawiły, iż łazienki stały się pewnym anachronizmem. Po 1945 r., nieremontowane, uległy dewastacji i zostały rozebrane.

Centrum Szkolenia Marynarki Wojennej im. wiceadmirała Józefa Unruga w Ustce zajmuje od lat ważne miejsce w procesie kształcenia pokoleń marynarzy. Tuż po wojnie, latem 1947 roku otwarto tu Szkołę Specjalistów Morskich, która od 1954 roku nosiła nazwę Ośrodka Szkolenia Specjalistów Morskich, a od maja 1963 roku Centrum Szkolenia Specjalistów Marynarki Wojennej. Dnia 7 sierpnia 1992 roku Centrum nadano imię dowódcy floty i obrony wybrzeża we wrześniu 1939 roku, wiceadmirała Józefa Unruga. Dnia 3 września 1994 roku Centrum otrzymało sztandar, ufundowany przez społeczeństwo Ziemi Słupskiej. Na pamiątkę tego wydarzenia 3 września obchodzony jest jako święto jednostki. Dziś Centrum prowadzi szkolenia kandydatów na podoficerów zawodowych Marynarki Wojennej i jest organizatorem licznych kursów doskonalenia zawodowego personelu Sił Zbrojnych. W murach placówki obecnie szkoli się kilka tysięcy słuchaczy. Centrum, jako pierwsza jednostka wojskowa, włączyło się do akcji Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Od wielu lat na terenie jednostki organizowane są wydarzenia kulturalne i sportowe związane z Marynarką Wojenną. Od lutego 2011 roku szkoła posiada certyfikat uznania jej za Ośrodek Szkoleniowy uprawniony do szkolenia kadry morskiej specjalizującej się w zakresie ratownictwa morskiego.Tekst opracowany na podstawie albumu “Ustka” wydanego przez Wydawnictwo Region na zlecenie LOT “Ustka i Ziemia Słupska”.